سال 189 هجری قمری: قتل جعفر بن یحیی برمکی به دستور هارون الرشید

یحیی بن خالد برمکی که ایرانی نژاد و هوادار خلافت عباسیان بود، پس از مرگ هادی عباسی (چهارمین خلیفه عباسیان) و آغاز خلافت هارون الرشید، به مقام عالی وزارت منصوب گردید و امور کشور پهناور اسلامی را بر عهده گرفت. علاوه بر یحیی، فرزندانش جعفر، فضل و محمد نیز همانند پدر در خدمت خلافت هارون الرشید قرار گرفته و در استواری حکومت وی، تلاش بلیغی به عمل آوردند. هر کدام از آنان، یک یا چند استان بزرگ آن زمان را اداره می کردند و حتی در سال 182 قمری که هارون الرشید، فرزند خود مأمون را پس از امین، ولی عهد خویش گردانید، جعفر بن یحیی را کفیل وی نمود. بدین ترتیب، برمکیان در تمام اجزای حکومت هارون الرشید نقش حساسی بر عهده داشته و چندین سال خلافت عباسیان را با درایت و مدیریت خویش اداره کردند. اما رقیبان درباری برمکیان، مانند فضل بن ربیع، در نزد هارون بر ضد آنان سعایت می کردند و هارون را از افزایش قدرت آنان بیم می دادند. از سوی دیگر، برخی از برمکیان در نهان با علویان و بزرگان آن ها ارتباط داشته و برای آنان احترام ویژه ای قائل بودند و علی رغم درخواست هارون، با آنان بدرفتاری نمی کردند. این ها و عوامل پنهان و آشکار دیگر موجب گردید که هارون به تدریج بر آنان بد گمان شود و بنای ناسازگاری و شدت عمل در پیش گیرد. در همین راستا، هارون در آخر محرم سال 189 (و یا 187) قمری پس از بازگشت از مراسم حج، در شهر "انبار" دستور قتل جعفر بن یحیی برمکی را صادر کرد و در پی آن، "مسرور" خادم هارون با گروهی شبانه بر جعفر هجوم آورد و سرش را از بدن جدا کرد. هارون از شدت خشم دستور داد پیکر بی جان جعفر را دو تکه کرده و بر جسر بغداد نصب نمایند. در شب قتل جعفر، هارون دستور داد برادرش فضل یحیی را نیز دستگیر و به زندان منتقل نمایند و پدرشان یحیی بن خالد برمکی را در یکی از خانه های قصرش محبوس و تمام دارایی ها و بردگان برمکیان را مصادره کنند. سرانجام یحیی بن خالد در سال 190 قمری در زندان کوفه و پسرش فضل در محرم سال 193 قمری در زندان رقه با وضعیت ناگواری وفات یافتند.(1) بدین ترتیب ستاره برمکیان پس از هفده سال و هفت ماه و پانزده روز درخشندگی، با قتل جعفر برمکی افول و از اوج قدرت به حضیض ذلت و خواری مبتلا گردیدند. 1- نک: تاریخ الطبری، ج8، ص 341؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 348