کشته شدن امین به دست سپاهیان برادرش مامون عباسی - سال 198 هجری قمری

هارون الرشید، پنجمین خلیفه عباسی، پیش از مرگ خود سفارش کرد سه تن از فرزندانش، که از سایر فرزندان او بزرگتر بودند، یکی پس از دیگری به خلافت رسند. نخست، محمد امین و پس از او، عبدالله مأمون و سوم، قاسم مؤتمن. بر این اساس، در سال 193 قمری، پس از مرگ هارون الرشید، فرزندش امین در بغداد به خلافت رسید و زمام خلافت را به دست گرفت و با برخورداری از راهنمایی های مادرش زبیده و وزیر اعظمش فضل بن ربیع، امور خلافت را به پیش می برد و در همان هنگام برادرش مأمون در خراسان به سر می برد و بخش شرقی خلافت اسلامی که از همدان در غرب ایران تا ماوراء النهر و هندوستان را شامل می شد، در اختیار داشت و از راهنمایی های فضل بن سهل و حسن بن سهل برخوردار بود. سپاهیان ایرانی نژاد خلافت، در اردوگاه های مأمون و سپاهیان عرب نژاد و افریقایی در اردوگاه های امین تجمع کرده و به خاطر فاصله میان بغداد و خراسان و دوری دو برادر از یکدیگر، به تدریج شعله های اختلاف و بد دلی برافروخته شد. امین برای تقلیل و تضعیف قدرت روز افزون مأمون، در یک اقدام عجولانه، وی را علی رغم سفارش پدرش، از ولایت عهدی معزول و فرزند خردسال خود موسی را به این مقام برگزید. این أمر، موجب تیره تر شدن روابط طرفین و ابراز استقلال طلبی سپاهیان مأمون شد. مأمون و سپاهیان وی، از پیروی امین سرباز زده و او را از خلافت معزول دانستند و از آن هنگام، مأمون را به عنوان خلیفه معرفی کردند. امین که از رفتار برادرش مأمون و سپاهیان ایرانی نژاد، عصبانی و به شدت ناراحت شده بود، سپاهی سنگین به فرماندهی "علی بن عیسی بن ماهان" به سوی ایران گسیل داشت. ولیکن سپاهیان وی در نبردهای متعدد با سپاهیان مأمون، دچار ضعف و شکست شده و با کشته شدن علی بن عیسی، به سوی بغداد عقب نشینی کردند. سپاهیان مأمون با فتح شهرهای ایران و عراق، به بغداد نزدیک شده و آن را به محاصره خویش گرفتند و هر روز محاصره آن را تنگ تر کردند. تا این که در شب بیست و پنجم محرم، سال 198 قمری، با شکستن درهای ورودی و گشودن دژهای نگهبانی، وارد بغداد شده و پس از نبردی سخت و توان فرسا، آن را به تصرف خویش درآوردند. امین، در این واقعه هولناک، به دست سپاهیان برادرش مأمون کشته شد و پس از مدتی سرش را برای برادرش مأمون در خراسان ارسال کردند. از آن تاریخ، برای مأمون در سراسر مناطق تحت نفوذ خلافت، بیعت گرفته و به نام او خطبه خواندند و او را خلیفه واحد عالم اسلام معرفی کردند.(1) مدت خلافت امین، در حدود چهار سال و نیم بود. 1- نک: تاریخ الطبری، ج8، ص 473 و ص 478؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 346؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 165