عنوان : تأثیر قرآن کریم بر دفتر اول مثنوی معنوی

نویسنده : سید مهدی آخشک

سال : 1382

استاد : دکتر محمد حسن قهری خیامی

دانشگاه : دانشکده علوم قرآنی ملایر

موضوع : هدف تحقیق :دانستن این مطلب که پرتو کلام وحی تا چه اندازه بر قسمتی از سخن و اندیشه مولوی تابیده است و نیز سعی در دستیابی و نزدیک شدن به چگونگی طرز تلقی وی از این انوار الهی هدف از این پروژه پژوهشی است . روش اجرایی: به صورت کتابخانه‌ایی و اسنادی می‌باشد . در فصل چهارم این پروژه به پرسشهای تحقیقاتی ذیل پاسخ داده شده : 1ـ کدام یک از ابیات سروده شده در دفتر اول مثنوی دربرگیرنده آیه کلمه و یا عبارتی قرآنی است . 2ـ مراد از مولانا از گنجاندنن کلام وحی در سخنش چیست و چه غیتی از ذکر هر کدام آنها دارد؟ 3ـ آیات قرآنی که در دفتر اول مورد توجه مولانا بوده است در کدامین ابیات از دفترهای دیگر مثنوی و کلیات شمس تبریزی تکرار شده‌اند؟ جواب سؤال اول: از میان 4003 بیت سروده شده در دفتر اول تعداد 143 بیت یافته می‌شود که آیه کلمه و یا عبارتی قرآنی در آنها به کار رفته است . البته این نقل و اخذ الفاظ چنانکه در فصل چهارم به طور کامل آمده به جای، جای مثنوی شکل و جامه‌ای که بخود می‌گیرد همیشه یکرنگ و یکسان نیستند یعنی، گاه به صورت صنعت ادبی درج و گاه نیز به شکل تلمیح و یا ارسال المثل آورده می‌شود با این وجود به نحو بارزی اندیشه و تفکر مولانا را منور از نور قرآن کریم نشان می‌دهد . جواب سؤال دوم: مولانا از گنجاندن کلام وحی در سخنش چیست و چه غایتی از ذکر هر کدام آنها دارد . تمسک به قرآن و اشاره به برخی آیات و عبارات قرآنی در طی کلام مثنوی در بعضی موارد از مقوله ارجاع و اتشهادات و منظور مولانا از این آویختن در دامن قرآن این است که هر گونه شک و تردید را در مورد سخنان خویش از خاطر و ذهن مخاطب دور کند و توافق آن اقوال و ادعاها را با جان کلام حق که نزد گوینده و مخاطب هر دو ملاک عمده تعیین است .. جواب سوال 3ـ با بررسی فصل چهارم این پژوهش عمق اندیشه قرآنی مولوی بیش از پیش نمایان می‌شود چرا که بسیاری تعبیرات به کار رفته در ابیات دفتر اول در کلیات کبیر و دفاتر دیگر مثنوی تکرار می‌شود. و در پایان نتیجه گرفته شد که به هر حال می‌توان نتیجه گرفت که پایه و شالوده اندیشه مولانا قرآن کریم است و احاطه کم نظیر اوبر کلام وحی و نیز کلام وحی بر او این موضوع را آشکار می‌کند.