اساساً برنامه ی ماه مبارک رمضان برنامه ی انسان سازى است که انسانهاى معیوب در این ماه خود را تبدیل به انسانهاى سالم، و انسانهاى سالم خود را تبدیل به انسانهاى کامل کنند. برنامه ی ماه مبارک رمضان برنامه ی تزکیه ی نفس است، برنامه ی اصلاح معایب و رفع نواقص است، برنامه ی تسلط عقل و ایمان و اراده بر شهوات نفسانى است، برنامه ی دعاست، برنامه ی پرستش حق است، برنامه ی پرواز به سوى خداست، برنامه ی ترقى دادن روح است، برنامه ی رقاء دادن روح است. اگر بنا باشد که ماه مبارک بیاید و انسان سى روز گرسنگى و تشنگى و بى خوابى بکشد و مثلاً شبها تا دیروقت بیدار باشد و به این مجلس و آن مجلس برود، و بعد هم عید فطر بیاید و با روز آخر شعبان یک ذره هم فرق نکرده باشد، چنین روزه اى براى انسان اثر ندارد. اسلام که نمى خواهد مردم بى جهت دهانشان را ببندند، بلکه با روزه گرفتن قرار است که انسانها اصلاح شوند. چرا در روایات ما آمده است که بسیارى از روزه داران هستند که حظ و بهره ی آنها از روزه جز گرسنگى چیزى نیست؟ بستن دهان از غذاى حلال براى این است که انسان در آن سى روز تمرین کند که زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غیبت نکند، دروغ نگوید، فحش ندهد.

 این از همان امور معنوى و باطنى و ملکوتى است: زنى آمد خدمت پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله در حالى که روزه داشت. رسول اکرم شیر یا چیز دیگرى به او تعارف کرد و فرمود: بگیر و بخور. گفت: یا رسول اللّ?ه! روزه دارم. فرمود: نه، روزه ندارى؛ بگیر و بخور. گفت: نه یا رسول اللّ?ه! روزه دارم. باز رسول اکرم اصرار کرد که بخور. گفت:

نه، روزه دارم، واقعاً روزه دارم (چون به حساب خودش واقعاً روزه داشت، ولى روزه ی ظاهرى مثل روزه هاى ما) . فرمود: تو چگونه روزه دارى، حال آنکه گوشت برادر- یا خواهر- مؤمنت را یک ساعت پیش خوردى (غیبت کردى) ؟ مى خواهى

الآن به خودت ارائه دهم که تو گوشت خورده اى؟ قى کن! یکدفعه قى کرد و لخته هاى گوشت از دهانش بیرون آمد. انسان روزه بگیرد و غیبت کند، یعنى دهان جسم خودش را از غذاى حلال ببندد و دهان روح خود را براى غذاى حرام باز کند.

 چرا به ما گفته اند یک دروغ که انسان بگوید تعفّنى از دهان او بلند مى شود که تا هفت آسمان [1]، فرشتگان را متأذّى مى کند؟ آنوقت مى گویند چرا انسان وقتى در جهنم است، اینقدر جهنم عفونت دارد؟ ! عفونت جهنم همین عفونتهایى است که ما خودمان در دنیا ایجاد کرده ایم، همین دروغهایى است که خودمان مى گوییم. دشنام دادن و همْز و لمْز کردن [2]هم همین طور است.

تهمت زدن سرور همه ی اینهاست، چون تهمت زدن هم [رذیلت ] دروغ گفتن را دارد و هم [رذیلت ] غیبت کردن را. چون آدمى که غیبت مى کند، راست مى گوید و بدگویى مى کند و آدمى که دروغ مى گوید، دروغ مى گوید ولى بدگویى کسى را نمى کند، یک دروغى مى بافد و مى گوید. اما آدمى که تهمت مى زند، در آنِ واحد، هم دروغ مى گوید و هم غیبت مى کند؛ یعنى دو گناه کبیره را با یکدیگر انجام مى دهد.

[آیا صحیح است ] یک ماه رمضان بر ما بگذرد که در آن ماه ما یک سلسله تهمتها به یکدیگر بسته باشیم؟ ماه رمضان براى این است که مسلمین، بیشتر اجتماع کنند، عبادتهاى اجتماعى انجام دهند و در مساجد جمع شوند، نه اینکه ماه رمضان وسیله ی تفرقه قرار گیرد.

و لا حول و لا قوّة الاّ باللّ?ه العلىّ العظیم