آگاه باشید پس از من مردى با گلوى گشاده و شکمى بزرگ بر شما مسلط خواهد شدهر چه بیاید مى‏خورد و در پى آن است که آنچه ندارد به دست آورد،او را بکشید ولى‏هرگز نمى‏توانید او را به قتل برسانید.آگاه باشید به زودى او شما را به بیزارى و بدگوئى به‏من وادار مى‏کند،بدگوئى را در هنگام اجبار دشمن،به شما اجازه مى‏دهم که این بر درجات و بلندى مقام من مى‏افزاید و موجب نجات شما است.اما بیزارى‏و برائت،هرگز از من بیزارى مجوئید که من بر فطرت توحید تولد یافته‏ام و در ایمان و مهاجرت‏از همه پیش قدم‏تر بوده‏ام.

توضیح‏ها:

[1]«الا و انه سیامرکم بسبى‏»معاویه پس از رسیدن به حکومت مطلق العنان،به عراق و شام و تمام شهر-هاى اسلامى دستور داد به امام(ع)ناسزا بگویند و از او بیزارى بجوینداین سخن را بالاى منبرها اعلام کردند،و این کار بین جمعى از مردم به‏صورت رسم و عادت در آمد.

معاویه خود نیز در آخر خطبه نماز جمعه بیشرمانه به مقام مقدس امام(ع)جسارت میکردابو عثمان مى‏گوید:

گروهى از بنى امیه به معاویه گفتند به هر کجا مى‏خواستى رسیده‏اى پس‏چه خوب است دیگر دست از جسارت به على(ع)بردارى‏معاویه در پاسخشان گفت:

«لا و الله حتى یربوا علیه الصغیر و یهرم علیه الکبیر و لا یذکر له ذاکر فضلانه بخدا سوگند باید کودکان با این روش پرورش یابند و بزرگسالان به سن کهولت‏برسند و کسى از فضائل او سخنى به میان نیاورد!...

این کار تا زمان‏«عمر بن عبد العزیز»ادامه داشت و او کسى بود که‏جسارت به على(ع)را از میان برداشت و به جاى آن آیه 90 سوره نحل «ان‏الله یامر بالعدل و الاحسان...» (که امام خود معمولا در نماز قرائت مى‏کرد)قرار داد،و براى تمام شهرهاى اسلامى بخشنامه صادر کرد که همه خطبا به‏جاى بدگوئى آیه مذکور را تلاوت کنند(شرح ابن ابى الحدید جلد 4 از صفحه‏56) ولى این سئوال مطرح مى‏شود که انگیزه عمر بن عبد العزیز در این موردچه بوده است؟

در پاسخ باید گفت اگر آدم خوشبینى نباشیم،باید علت آن را در جنبه‏هاى سیاسى بدانیم، چنانچه غزالى در احیاء العلوم به آن اشاره کرده است،که در آنزمان عمر بن عبد العزیز،مردم از بنى امیه تنفر پیدا کرده بودند و عمر بن-عبد العزیز به این وسیله آبروى رفته را تا حدى باز گردانید.

ولى در حالات او نیز مى‏یابیم که خود،علت آنرا دو چیز نقل کرده است:

یکى اینکه روزى هنگام بازى با کودکان ناسزا به امام(ع)مى‏گفته،استادش که یکى از فرزندان‏«عتبه بن مسعود»بود در همین وقت از کنارش گذشته‏و سخن او را شنیده است و به هنگام درس،استاد نمازش را طولانى کرده که‏علت آن را نارضایتى از این شاگرد بوده است، پس از پایان نماز عمر بن عبد العزیزپرسیده است علت ناراضى بودن شما چیست؟

استاد در پاسخش با ناراحتى پرسیده:

تو على(ع)را ناسزا مى‏گفتى؟

عمر پاسخ داده است‏بلى.

و استاد به او گفته: کى شنیدى که خداوند پس از رضایت‏بدر به آنها غضب کرده باشد.

و عمر پرسیده است:

که مگر على(ع)از اهل بدر است؟

و استاد پاسخ گفته که مگر در بدر جز على کسى را مى‏توان بحساب آورد؟

و عمر قول داده است که دیگر ناسزا را تکرار نکند.

و دیگر اینکه عمر بن عبد العزیز گفته است:

پدرم مردى فصیح و سخنور بود،اما در خطبه هنگامى که به بدگوئى به‏امام(ع)مى‏رسید زبانش لکنت پیدا مى‏کرد،از او پرسیدم چرا چنین مى‏شوى؟

در پاسخم گفت:

اگر مردم شام که پاى منبرم نشسته‏اند از فضائلى که من درباره على(ع)مى‏دانم بدانند هرگز از ما متابعت نخواهند کرد.

من به خاطر این دو جهت تصمیم گرفتم اگر به جائى برسم نگذارم کسى به‏امام(ع)جسارت کند.

(شرح ابن ابى الحدید جلد 4 صفحه 58)

البته ممکن است گفته شود این دو قسمت علاوه بر جنبه سیاسى و زمینه‏هاى‏خاص فکرى مردم در عصر او نسبت‏به على(ع)هر سه در این موضوع دخالت‏داشته است.

[2]چگونگى جعل احادیث در مورد امام(ع)در این باره‏«ابو جعفر اسکافى‏»که از دانشمندان علم کلام و معتزلى است‏مى‏گوید:

معاویه عده‏اى از صحابه و تابعین را خریده بود تا در مذمت على ابن-ابیطالب(ع)حدیث جعل کنند،او براى جعل هر حدیث مبلغ زیادى جایزه مى‏داد از جمله کسانى که معاویه را در این کار یارى میکردند و پول دریافت میداشتند(ابو هریره)(عمرو عاص)(مغیرة بن شعبه) عروة بن زبیر و سمرة بن جندب‏بوده‏اند (نحل/16،آیه‏90)به عنوان نمونه:

معاویه 100 هزار درهم به سمرة بن جندب داد حدیثى از خود درست کندکه آیه 204 و 205 سوره بقره(و من الناس من یعجبک.×.)درباره على بن‏ابیطالب نازل شده و آیه‏207 این سوره (و من الناس من یشترى نفسه ابتغاءمرضات الله...) درباره‏«ابن ملجم‏»،اما سمره 100 هزار درهم را کم شمردمعاویه 200 هزار درهم داد قبول نکرد آن را به 300 هزار رسانید باز نپذیرفت‏تا اینکه چهار صد هزار درهم بخشید،در این جا بود که تن در داد و روایتى دراین باره جعل کرد.

چه خوب است‏بدانیم روایات افرادى را که برشمردیم از نظر واقع بینان‏اهل تسنن چه اندازه ارزش دارد،در اینجا یکى از آنها یعنى ابو هریره رامعرفى مى‏کنیم:

«ابو جعفر اسکافى‏»درباره او مى‏گوید:«ابو هریره‏»از نظر بزرگان ما بى ارزش‏است و روایتش قبول نیست عمر او را با تازیانه زد و گفت‏با این روایتهاى‏زیاد،به رسول خدا دروغ مى‏بندى.

«سفیان ثورى‏»از ابراهیم تیمى نقل مى‏کند که روایات ابو هریره جز آنهاکه درباره بهشت و دوزخ،است مورد قبول مسلمانان نبوده است.

«ابو یوسف‏»از دانشمندان اهل تسنن مى‏گوید:

به‏«ابو حنیفه‏»گفتم آیا تمام روایاتیکه از پیغمبر(ص)نقل مى‏شود بایدپذیرفت؟و از هر کس نقل شده قبول کنیم؟

در پاسخم گفت همه اصحاب پیغمبر(ص)عادلند جز چند نفر،از جمله‏«ابو هریره‏»و«انس بن مالک‏»را نام برد.

«ابو جعفر اسکافى‏»در این قسمت مطالب فراوانى نقل مى‏کند و به رد این‏گروه از جعل کنندگان احادیث مى‏پردازد و سرانجام مى‏گوید:

از آن طرف بنى امیه آنچنان از اظهار فضائل على(ع)مانع مى‏شدند وافراد را کیفر مى‏نمودند که اگر کسى مى‏خواست از على(ع)روایتى نقل کندگر چه در فضائل او هم نبود مى‏گفت‏«سمعت ابا زینب‏»از ابو زینب شنیدم(منظوراز زینب،زینب دختر على(ع)است!)«ابو جعفر اسکافى‏»اضافه مى‏کند اینها بما مى‏گوید:

احادیث در فضائل امام آن قدر بوده که با همه این سختگیریها در دوران‏بنى امیه،باز هم کتابها از آن پر است و این پیدا است که خداوند سرى در وجوداین مرد بزرگ گذاشته که باید همه او را بشناسند،و گرنه با این وضع فضیلتى‏از او به یاد نمى‏ماند،خیلى روشن است،اگر رئیس شهرى بر کسى از اهل آن‏شهر خشم گیرد و مدتى مردم را از بردن نام وى منع کند، بزودى فراموش مى‏شوددر صورتیکه مى‏بینیم از«عبد الله بن شداد»نقل شده که حاضرم مرا آزاد بگذارندو از صبح تا شب فضائل على(ع)را برشمارم و سپس گردنم را بزنند.

(اقتباس‏از شرح ابن ابى الحدید جلد 4 صفحه‏63-73)

[3]«سبقت الى الایمان و الهجره‏»در اینجا امام(ع)به پیشگام بودن خویش در ایمان و اسلام و هجرت اشاره‏کرده است،و ابن ابى الحدید فصلى در کتاب خود گشوده و روایات فراوانى در مورد سبقت امام(ع)بر همه از نظر ایمان آورده است در ضمن به این قسمت‏که بعضى ادعا مى‏کنند،ابو بکر بر دیگران سبقت داشته اشاره نموده و مى‏گوید:

اکثر اهل حدیث و اکثر محققان تاریخ گفته‏اند على(ع)نخستین کسى است‏که اسلام را پذیرفته است.

و سرانجام اظهار نظر مى‏کند که روایات و اخبارى که مورخان و محدثان‏درباره سبقت اسلام على(ع)نقل کرده‏اند با آنچه نسبت‏به ابو بکر در این موردآمده است قابل مقایسه نیست،آن احادیث فراوان کجا،و آنچه درباره‏ابو بکر گفته‏اند کجا؟

از جمله روایاتى که درباره امام(ع)آمده روایتى است که سلمان فارسى‏از قول پیغمبر نقل کرده که پیامبر(ص)فرمود:

«اولکم واردا على الحوض اولکم اسلاما على بن ابیطالب‏».

«ابن عبد البر»نویسنده کتاب‏«استیعاب‏»مى‏نویسد:

از«سلمان‏»،«ابوذر»،«مقداد»،«خباب ابن الارت‏»،«ابو سعید خدرى‏»و«زید بن اسلم‏»نقل شده،که على(ع)اولین کسى است که اسلام آورده است.

(ابن ابى الحدید جلد 4 صفحه‏116-124)(در مورد سبقت امام(ع)به ایمان در ذیل خطبه 71 شماره‏173 بحث‏نموده‏ایم).

خلاصه اینکه سبقت على(ع)در ایمان به پیامبر به اندازه‏اى روشن است که‏نیاز به بحث ندارد.

و اما در مورد سبقت امام(ع)در هجرت‏سبقت امام(ع)بر سایر مسلمانان در پذیرش اسلام که گفتیم بسیار روشن‏است و نیاز به بحث ندارد،ولى در مورد هجرت مى‏دانیم که على(ع) اولین‏مهاجر نبود،بلکه ماموریت داشت در مکه بجاى پیغمبر بماند،و کارهاى ناتمام حضرت را انجام داد،سپس به مدینه مهاجرت کند،با این حال گفته فوق چه‏مفهومى خواهد داشت؟