مرگ مهدی عباسی - سال 169 هجری قمری

مهدی بن منصور دوانقی، سومین خلیفه طایفه بنی عباس در سال 158 قمری، پس از مرگ پدرش منصور، بنا به وصیت کتبی و شفاهی او به مقام خلافت اسلامی نایل آمد. گرچه ابوالعباس سفّاح، نخستین خلیفه عباسی توصیه کرده بود که پس از وی، برادرش منصور و پس از منصور، پسر عمویشان عیسی بن موسی بن علی به مقام خلافت نایل آیند. اما پس از آن که منصور به خلافت رسید، پسر عمویش عیسی را از این مقام محروم و معزول کرد و فرزند خویش مهدی را به ولایت عهدی برگزید. مهدی عباسی نیز هنگامی که به کرسی خلافت نشست، راه پدرش را ادامه داد و عیسی بن موسی را از ولایت عهدی معزول و فرزند خویش هادی را به این مقام منصوب کرد. مهدی عباسی در اواخر عمرش از ولایت عهدی فرزندش هادی، دل زده و پشیمان شد و تصمیم گرفت فرزند دیگرش هارون را به این مقام منصوب کند. به همین جهت، هادی را که در گرگان به سر می برد به بغداد فراخواند، تا به طور رسمی وی را از ولایت عهدی معزول و هارون را ولی عهد خود معرفی کند. اما هادی، اعتنایی به پیام پدر نکرد و هم چنان در گرگان به سر می برد و خود را ولی عهد می دانست. چنین رفتاری از وی، موجب نگرانی و رنجش خاطر پدرش گردید و وی را ناگزیر کرد که به سوی گرگان حرکت و هادی را در آن جا توبیخ و از ولایت عهدی معزول کند. ولیکن هنگامی که از بغداد خارج شد و به "ماسبذان" (از بلاد دینور و حدود کلهر، واقع در غرب کشور فعلی ایران) رسید، مرگش فرا رسید و در همان جا وفات یافت. پس از مرگش، فرزندش هادی از گرگان به بغداد شتافت و لباس خلافت پوشید و از مردم برای خویش بیعت گرفت و برادرش هارون نیز با وی بیعت و اظهار پیروی نمود.(1) 1- نک: تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 308 و ص 319؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 164